Hambur iki kişiden fazla insanın bir araya gelmesi bilindiği üzere yasak
Bugün üzücü ama oldukça bilinmesi gereken bir konuyu mecburi olarak ele almak zorundayım. Zira bu konu ile ilgili yoğun bir soru ve bilgilendirilme istek ve talebi var. Geçen hafta Hamburg Sağlık Dairesi ile Federal Sağlık Bakanlığı’na salgında hayatlarını kaybedenlere dair cenazelere ne gibi işlemlerin uygulandığını sormuştuk. Dedikodular, spekülasyonlar o biçim. Yok yakılıyorlar, topluca gömülüyorlar, Almanya ölüleri vermiyor gibi aslı astarı olmayan nice iftira. Arkadaşlarım dün Hamburg Sağlık Dairesi’nden gelen yanıtı bana değerlendirmem ve günlüğümde işlemem için gönderdiler. Bire bir çevirmeye zamanım olmadığı için Hamburg’da ve federal düzeyde konunun nasıl ele alındığını işlemeye çalışacağım.
Her şeyden önce Hamburg da virüs ile ilgili birçok konuda meşhur ve otorite sayılan, aynı zamanda hükümete de bu konuda neredeyse yön veren Robert Koch Enstitüsü’nün tavsiyelerine uyuyor.
Enstitü salgında hayatlarını yitirenlerle ilgili 24 Mart 2020 tarihli tavsiyelerinde şunlara değiniyor: Hayatlarını bulaşıcı bir hastalık veya enfeksiyon yüzünden kaybedenlerle ilgili eyaletlerin mevcut cenaze merasimi yasası ve Alman Yasal Hastalık Sigortası’nın konuyla ilgili maddeleri gereği, salgında ölenlerin bulaşıcı bulgular yaydıklarına dair tam olarak kesin bilgiler olmamasına rağmen Covid-19 virüsü yüzünde hayatını yitirenler kontagiös yani bulaştırıcı, yayıcı olarak görülüp değerlendiriliyorlar. Bu yüzden IdSG yani Enfeksiyondan Koruma Yasası’nın § 6. maddesi gereği yetkili kurumlara, ki bu sağlık dairesi oluyor, bildirilmesi zorunlu.
Bilimsel adıyla Coronavirus SARS-CoV-2, yaygın kullanımıyla Covid-19’a neden oluyor. Eldeki bulgulara göre hastalık bir “damlacık enfeksiyonu”. Teorik olarak elle de sürülerek yani dokunmayla da yayılan bir enfeksiyon türü ve gözlerin ovulmasıyla, dokunulmasıyla da bulaştığı ortada. SARS-CoV-2’un bulaşma seyri bildiğimiz grip hastalığının izlediği yolu izliyor. Yani bu hastalıktan hayatlarını kaybedenler ile gripten hayatını kaybedenler de izlenen yol aynı.
Covid-19’dan hayatlarını yitirenlerde izlenen ana hijyenik kurallar gereği, mevtanın onuru zedelenmeksizin yakınlarına bulaşmaması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır. Coronavirus SARS-CoV-2’den hayatını yitirenlerle ilgili ne gibi bir yol izleneceğine dair kesin olarak yürürlüğe konulmuş genel geçer yasal bir düzenleme henüz bulunmuyor. Temel olarak ama bu hastalıktan hayatını yitirenlerle ilgili olarak da bilinen ve uygulanan ana hijyenik kurallar geçerli. Bunların ne olduğu Kommission für Krankenhaushygiene und Infektionsprävention (KRINKO) yani Hastane Hyjeni ve Enfeksiyondan Korunma Komisyonu’nun tavsiyelerinde mevcut. Bunlar genelde engelleyici önlemler olarak (bir defalığına kullanılan eldivenler, önlükler, ağız, burun ve göz maskeleri), katı el yıkama kuralı, yüzeylerin dezenfekte edilmesi, atık su ve çöplerin temizlenmesi.
Covid-19’dan dolayı hayatını yitirenler, özellikli uyarı olarak da SARS-CoV-2’nin yani virüsün Ausschuss für Biologische Arbeitsstoffe (ABAS), yani Biyolojik Maddeler Kurulu’nca 3. Derece riziko grubuna dahil edilmiş. Eyaletlerdeki mevcut yürürlükte kuralların bir yana bırakılarak ölüm belgesinde enfeksiyon tehlikesine dikkat çekilmesi ve Covid-19’un ibaresine yer verilmesi tavsiye ediliyor. BioStoffV maddesi gereğince 3. Derece korunma kurallarına mevtanın incelenmesinde dikkat edilmelidir. Otopsi veya temizlenme, yıkama gerektiğinde yayılacak püsküren gaz göz önünde bulundurulmalıdır.
Asgari koruyucu kural olarak en azından FFP2 kalitesindeki nefes koruyucu maskeler mümkünse nefes verme vanası olanlardan kullanılmalıdır. Bunun yanı sıra gözleri ve yüzü koruyan koruyucu gözlükler, vücudu koruyan önlükler, temiz, uzun kollu, sıvıyı tutmayan veya geçirmeyen deriyi ve elbiseleri koruyan önlükler kullanılmalıdır. Yüksek bulaşma rizikosunun olduğu aktivitelerde bir defalık olmak üzere kullanılan plastik koruyucu önlükler kullanılmalıdır. Ellerin korunması için en azından birer çift olmak üzere sıvı geçirmeyen, mekanik ve biyolojik risklere karşı koruyucu eldivenler kullanılmalıdır. Yüksek bulaşma rizikosu olan durumlarda koruyucu önlük veya elbiseyle örtüşen tozluklu uzun ve kalın eldivenler kullanılmalıdır. Ayakların korunmasında uygun bilenen iş koruma kuralları geçerli.
Enstitü mevtanın üzerinde detaylı inceleme veya otopsi yapılmamasını, vücuttan gaz püskürtebilecek işlemlerin yapılmamasını da öneriyor. Gerekli olan işlemlerin en az seviyede sınırlandırılmasını, emniyet tedbirleri açısından koruyucu kuşanmanın zarar görebileceği ihtimalinin de göz önünde bulundurularak en az iki kişinin koruyucu giysileriyle birlikte çalışmalarını öngörüyor. Bazı eyaletlerde mevtaların yakılması, doğal olmayan ölümlerde yakma öncesi inceleme yapılması öneriliyor. Ama bu incelemelerin Covid-19 ölümlerinde ayrıca bulaşma rizikosuna dikkat çekiliyor.
Farklı cenaze defin geleneği ve kültürleri her şeye rağmen enfeksiyondan korunma yasasını göz önünde bulundurmalı, yasaları ihlal edecek davranışlarda bulunulmamalıdırlar. Ritüel yıkamalardan mümkün olduğunca kaçınılmalı, eğer illa da yapılacaksa yukarıda değindiğimiz yüksek bulaşma riskine karşı koruyucu önlemlerde izlenecek yol izlenmelidir. Mumyalama işlemlerinden ve tabutun kapağı açık vedalaşmalardan da kaçınılmalıdır. Her şeye rağmen enfeksiyondan korunma öncelikli olsa da dini arzular ve dünya görüşü gereği umulup beklenilenlere saygı gösterilmeli, gerekli olanlar her neyse en alt riziko koşullarıyla organize edilmelidir.
Cenazelerin taşınmasıyla da ilgili enstitünün tavsiyeleri var. Böylesi cenazelerin eyaletlerin kendi düzenledikleri kurallar ve ilgili paragraflar neyi öngörüyorsa ona uygun koşullar altında tahta bir tabutta taşınılmalı ve en uygun defin işlemi olanağı uygun gösterilen ortamda gerçekleştirilmelidir. Uluslararası taşımalardan kaçınılmalıdır. Eğer mecbur kalınırsa taşımadan önce yakılması tavsiye ediliyor. Covid-19’dan bağımsız uluslararası konulmuş kesin bir yasak veya kural yok ise eğer mevcut 1973 tarihli Straßburg Anlaşması yürürlükte. Çinko veya çinko kaplı kapalı tabutlar veya buna yakın özellikleri olan madde ile kaplı kapalı bir tabutta gerçekleşmesi taşımacılık konusunda zorunlu. Yakma veya tekrar gömme işlemlerinde de yüksek derecede bulaşma rizikosu durumları göz önünde bulundurulmalıdır.
Buraya kadar enstitünün tavsiyeleri. Hamburg’da bütünlüklü olarak bu kurallara uyduğunu açıklayarak ayrıca ek olarak şunlara değiniyor: Cenaze merasimleri Hamburg’da her zamanki gibi normal seyrinde gerçekleşiyor. Ama sadece dar aile çerçevesinde. Bunlar mevtanın birinci ve ikinci derecede yakınlarını ve eşini ya da hayat arkadaşını kapsıyor. Bu yakınlar ebeveynler, çocuklar, dede-nine, torunlar olarak tanımlanıyor. Ayrıca da kardeşler ve eşler. İstisnai durumlarda da koruyu aile veya evlatlarda buna dahil edilebiliyorlar.
Ama Hamburg’da iki kişiden fazla insanın bir araya gelmesi bilindiği üzere yasak. Kontak yasağının ölen birinin yakınlarını kapsayıp kapsamadığı koca bir soru işareti.
Robert Koch Enstitüsü’nün bahsi geçen tavsiyelerle ilgili orijinal linkinin adresi:
31.03.2020
